Η εκδίκηση του Πυθαγόρα; [ Επίμετρο ]

Αγαπητό Ημερολόγιο,

άιντε να δούμε μια στάλα, πού στο καλό στεκόμαστε, μετά από τόση ανηφοριά. Σιγά την ανηφοριά, θα μου πεις. Τα παράλληλα αναγνώσματα, που έκανα και κάνω αυτή την περίοδο, φανερώνουν ότι μόλις που ανοίξαμε τον ασκό του Αιόλου. Μόνο γι' αρχή, ανακάτεψε τα μαλλιά μας (ποια;) ένας ελαφρύς, δροσιστικός πουνέντες. Ακόμα δεν έχουμε πάρει χαμπάρι από τις τραμουντάνες και τους γραιγολεβάντηδες, που σαρώνουν τα θεμέλια της σκέψης. Το θαυμαστό (όσο κι εκνευριστικό) σε τούτο το μαθηματικό κόσμο είναι πως πιάνεις μια χαλαρή αφετηρία, έτσι να πλατσουρίσεις στα ρηχά, και ξάφνου βρίσκεσαι στο χείλος της αβύσσου. Καμία ελπίδα να χαλαρώσεις, να ξεφύγεις απ' τον ίλιγγο! Κάθε ελάχιστη γωνιά των Μαθηματικών, κάθε απειροστό χνάρι και ψίθυρος, είναι από μόνο του μια σπειροειδής κατρακύλα ή μια πύλη μύησης, προς τα ριζώματα του Ομήρειου Άδη.

Ετούτη έννοια του Συνεχούς οδηγεί το νου στα όρια της αντίληψης και της οραματικότητας. Το να πεις «άπειρο», το λέει κι ένα παιδί. Να το βάλεις κάτω και να το φανταστείς σαν κτίσμα ή ζωγραφιά, να του φτιάξεις χάρτη, παρομοίωση ή τη σωστή αναλογία, ε, εδώ σε θέλω! Ανοίγουν, λοιπόν, το ένα ερώτημα, πίσω από τ' άλλο. Κι εκείνη η αρχική δυσφορία για τις προσωπικές ικανότητες, σε κάποιο βαθμό, γαληνεύει: έχει κάθε δίκαιο να ζορίζεται το ελάχιστο πιόνι, όταν παλεύει με δυνάμεις που 'χουν γονατίσει πύργους και βασίλισσες. Να πιάσεις από την παρακμή των Πυθαγορείων, τον «πρόσκαιρο» θρίαμβο του Ζήνωνα και την ανάδειξη της μεγαλοφυίας ενός Εύδοξου, μέχρι τις Ακολουθίες του Cauchy, τις Τομές του Ντέντε και τους προβληματισμούς του Hilbert, δεν είναι πράγμα επιπόλαιο και ταπεινό. Τι να κλάσω κι εγώ, ο καημένος;

Λείπει απ' τη λαϊκή βιβλιογραφία κι αρθρογραφία, Ημερολόγιο, ένα πόνημα που να σε πιάνει απ' την αρχή και να σε οδηγεί, μέσα απ' την πορεία την ανθρώπινης σκέψης και τις δυσκολίες της, στη σημερινή αξιωματική θεμελίωση, με τα κέρδη και τις αδυναμίες της. Θα μου πεις, τώρα, πως θέλω την τροφή μασημένη και τη σουπίτσα μου ζεστή. Πάω πάσο. Μα κι εγώ κλαίγομαι λίγο περισσότερο, επιδίωκοντας έναν κάποιον οίκτο της οκνηρίας μου. Δεν είναι, φυσικά, πως δεν χαίρομαι τούτο το κυνήγι του χαμένου θησαυρού. Κι αν το σκεφτείς, δεν είναι η οκνηρία, στο βάθος, που με αποθαρρύνει, παρά ένα βαρύ συναίσθημα ανεπάρκειας, μια δυσθυμία που πηγάζει de profundis. Ευτυχώς, ψάξε-ψάξε, έπεσα κάποτε πάνω σε τούτην τη Διπλωματική Εργασία «Από τη διαίσθηση του Συνεχούς στη Θεμελίωση των Πραγματικών Αριθμών» μια καλής κυράς, της Μορφούλας Ιακώβου, όπου η γυναίκα κάνει αυτό ακριβώς που πρέπει ρε φίλε: τα πιάνει όλα σχεδόν από το μηδέν και τα χτίζει τούβλο-τούβλο, συγκεντρώνοντας τα σημαντικότερα στοιχεία της αντιληπτικής και της ιστορικής πορείας. Γιατί, για κάποιο λόγο, έχω παρατηρήσει πως τούτες οι κλιμακωτές, ιστορικές προσεγγίσεις βοηθάνε πολύ τη σκέψη μου. Συνήθως, τα βασικότερα ερωτήματα που με κατατρύχουν, περιστρέφονται όχι γύρω απ' το αντικείμενο καθαυτό, μα περισσότερο γύρω απ' τις αναγκαιότητες που οδήγησαν στην τάδε ή στη δείνα (παγιωμένη ή μη, σημερινή) αντίληψή του. Και η Μορφούλα κάνει καλή δουλειά και στέκεται σωστή παραστάτης, γι' ανθρώπους σαν και μένα.

Καλό Ημερολόγιο, δεν είναι κρίμα κι άδικο, παράξενο μεγάλο, να τελειώνει κανείς μια Σχολή και να μην έχει πάρει πρέφα, από όλη ετούτη την ομορφιά των ιδεών, τις μάχες; Και μην τα ρίξεις όλα σε μένα, για τους αμέτρητους φραπέδες, που υποκατέστησαν τις συνεπείς παρακολουθήσεις. Για πιάσε να θυμηθείς μια στάλα όλη εκείνη την ανεπάρκεια, τη βαρεμάρα και τη φορμόλη, που κυκλοφορούσε στους καθηγητικούς κύκλους και δε θα σου μείνουν περισσότερα από 4-5 φωτεινά παραδείγματα. Σε γενικές γραμμές, περάσαμε από ένα Πανεπιστήμιο, περισσότερο προέκταση της σχολικής νοοτροπίας και της γραφειοκρατικής διεκπεραίωσης, παρά προθάλαμο σωστή επιστήμης. Δεν υπήρχε ελπίδα αφύπνισης εκεί μέσα, δηλαδή άλλη απ' όση επαφιόταν στις προσωπικές δυνάμεις και την αντίληψη του καθενός. Μαθηματικός, τέλος πάντων, δε βγήκα. Πτυχίο μπορεί να πήρα, αλλά Μαθηματικός... κλάφ'τα Χαράλαμπε! Είναι τα επόμενα χρόνια - ορθότερα τα τελευταία χρόνια - που παλεύω να ανέλθω πάλι στο βάθρο, αυτό το ταπεινό μικρομεσαίο βάθρο, στο οποίο συνωστιζόμαστε οι περισσότεροι από εμάς τους καθηγητές της Δευτεροβάθμιας.

Ακούγεται σαν έκπτωση, αυτό το τελευταίο, αλλά μόνο σε όσους δεν καταλαβαίνουν καλά τη φύση της δουλειάς μας. Αλλά αυτά, σε άλλη κουβέντα μας, καλέ μου φίλε. Τώρα που πέσαμε σ' αυτή τη λούμπα των Πραγματικών και του Συνεχούς, άντε να κερδίσουμε ξανά τη χαμένη αθωότητα και τη χαρά της άγνοιας.